Στις 2 Δεκεμβρίου του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην ανακοίνωση λήψης δέσμης μέτρων για την κυκλική οικονομία. Το νέο μοντέλο που ενέκριναν τότε οι Βρυξέλλες, αποτελεί μία φιλόδοξη προσπάθεια λήψης μέτρων με στόχο τη διευκόλυνση της μετάβασης της Ευρώπης προς μια κυκλική οικονομία που θα δώσει ώθηση στην ανταγωνιστικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, θα ενδυναμώσει τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας.

Για να εξασφαλιστεί η βιώσιμη ανάπτυξη, σύμφωνα με την ΕΕ, οφείλουμε να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους μας με πιο έξυπνο και βιώσιμο τρόπο. Το γραμμικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης στο οποίο βασιστήκαν οι χώρες κατά το παρελθόν της μορφής "λήψη-κατασκευή-απόρριψη" δεν είναι πλέον βιώσιμο, δεδομένου ότι πολλοί φυσικοί πόροι είναι πεπερασμένοι, και έτσι καθίσταται ανάγκη για εύρεση νέων περιβαλλοντικών και οικονομικά βιώσιμων μεθόδων χρήσης τους.

Στο μοντέλο που προωθεί η ΕΕ, δηλαδή την κυκλική οικονομία, η αξία των προϊόντων και υλών διατηρείται για όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, ενώ παράλληλα τα απόβλητα και η χρήση των πόρων ελαχιστοποιούνται, με τους τελευταίους να διατηρούνται εντός της οικονομίας όταν ένα προϊόν έχει φθάσει στο τέλος του κύκλου ζωής του, για να χρησιμοποιηθεί ξανά και ξανά ώστε να δημιουργηθεί περαιτέρω αξία. Αν και το μοντέλο αυτό μπορεί να δημιουργήσει ασφαλείς θέσεις απασχόλησης στην Ευρώπη του μέλλοντος, και να προωθήσει καινοτομίες που προσδίδουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, εντούτοις οι επιχειρηματικές ανταγωνιστικές πιέσεις είναι σε τέτοιο επίπεδο, που προκαλούν αδυναμία τήρησης των περιβαλλοντικών κανόνων.

Στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας προωθείται η αντιμετώπιση όλων των φάσεων του κύκλου ζωής ενός προϊόντος: από την παραγωγή και την κατανάλωση, στη διαχείριση των αποβλήτων και την αγορά δευτερογενών πρώτων υλών. Το σχέδιο δράσης της ΕΕ περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων τα οποία στοχεύουν στην εξάλειψη φραγμών της αγοράς σε συγκεκριμένους τομείς ή ροές υλικών, όπως πλαστικά, απορρίμματα τροφίμων, πρώτες ύλες κρίσιμης σημασίας, κατασκευές και κατεδαφίσεις, προϊόντα βιομάζας και βιολογικής προέλευσης, καθώς και οριζόντια μέτρα σε τομείς όπως η καινοτομία και οι επενδύσεις.

Με στόχο τη δημιουργία πραγματικής προστιθέμενης αξίας, οι Βρυξέλλες αναφέρουν ορισμένα ενδεικτικά στοιχεία. Η πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων, ο οικολογικός σχεδιασμός, η επαναχρησιμοποίηση και παρόμοια μέτρα θα μπορούσαν να αποφέρουν καθαρή εξοικονόμηση 600 δισ. ευρώ ή 8% του ετήσιου κύκλου εργασιών για τις επιχειρήσεις στην ΕΕ, μειώνοντας παράλληλα τις συνολικές ετήσιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 2% έως 4%.

Ακολούθως, η επιτροπή προτείνει τη βελτίωση του σχεδιασμού των προϊόντων ως βασικό παράγοντα για να διευκολύνεται η ανακύκλωση, συμβάλλοντας στη δημιουργία προϊόντων που επισκευάζονται ευκολότερα ή είναι πιο ανθεκτικά, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση πολύτιμων πόρων. Με την προώθηση της καινοτομίας και την παροχή στους καταναλωτές καλύτερων προϊόντων, τα οποία θα είναι λιγότερο δαπανηρά κατά τη χρήση, θα υπάρχει συνολικό όφελος και για το περιβάλλον, αλλά και για την ίδια την αγορά, η οποία θα τροφοδοτείται με μεγαλύτερης ποιότητας αγαθά, και αυξημένο υγιή ανταγωνισμό.

Σήμερα η Ευρώπη χάνει περίπου 600 εκατομμύρια τόνους υλικών που περιέχονται στα απόβλητα κάθε έτος, τα οποία θα μπορούσαν ενδεχομένως να ανακυκλωθούν ή να επαναχρησιμοποιηθούν. Μόνο το 40% περίπου των αποβλήτων που παράγονται από νοικοκυριά της ΕΕ ανακυκλώνονται. Η μετατροπή των αποβλήτων σε πόρο αποτελεί ουσιώδες στοιχείο για την αύξηση της αποδοτικότητας των πόρων και τη μετάβαση προς μια πιο κυκλική οικονομία. Ο στόχος επομένως έχει καθοριστεί από την Επιτροπή για την ανακύκλωση του 65% των αστικών αποβλήτων έως το 2030, και για την ανακύκλωση των απορριμμάτων συσκευασιών σε ποσοστό 75% έως το 2030, μειώνοντας ταυτόχρονα την υγειονομική ταφή στο 10%, κατ' ανώτατο όριο, του συνόλου των αποβλήτων έως το 2030.

Ένα ακόμα σημαντικό θέμα αφορά την καύση των αποβλήτων, για τη δημιουργία ενέργειας. Όταν δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί η δημιουργία αποβλήτων ή δεν είναι δυνατή η ανακύκλωσή τους, η ανάκτηση του ενεργειακού περιεχομένου τους είναι στις περισσότερες περιπτώσεις προτιμότερη έναντι της υγειονομικής ταφής τονίζει η Επιτροπή, τόσο από περιβαλλοντικής όσο και οικονομικής άποψης. Η "παραγωγή ενέργειας από απόβλητα" μπορεί να διαδραματίσει ρόλο και να δημιουργήσει συνέργειες με την πολιτική της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα, αλλά με την προϋπόθεση να διέπεται από τις αρχές της ΕΕ σχετικά με την ιεράρχηση των αποβλήτων.

Τέλος, ως προς την σπατάλη τροφίμων, αξίζει να σημειωθεί πως στην Ευρώπη εκτιμάται ότι περίπου 100 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων σπαταλούνται ετησίως. Υπάρχει απώλεια ή σπατάλη τροφίμων σε όλο το μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων: στην γεωργική εκμετάλλευση, στη μεταποίηση και παρασκευή, στα καταστήματα, στα εστιατόρια και στο σπίτι. Η Επιτροπή αναφέρει ότι η δωρεά πλεονασμάτων τροφίμων θα πρέπει να διευκολυνθεί ώστε ασφαλή, βρώσιμα τρόφιμα να μπορούν να φτάσουν σε εκείνους που τα χρειάζονται περισσότερο.