Η οριζόντια μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) έχει άμεση και προβλέψιμη επίδραση στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, εφόσον, υπό συνθήκες τέλειου ανταγωνισμού και πλήρους μετακύλισης της μείωσης στην τελική τιμή, οδηγεί σε αύξηση του πραγματικού διαθέσιμου εισοδήματος.

Η αύξηση αυτή είναι ανάλογη του ποσοστού μείωσης του ΦΠΑ, με σταθερό το μισθολογικό κόστος. Θεωρητικά, η κίνηση αυτή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μια μορφή "έμμεσης εισοδηματικής ενίσχυσης", χωρίς να απαιτείται παρέμβαση στο σκέλος των αποδοχών ή των κοινωνικών μεταβιβάσεων.

Ωστόσο, στην πράξη, η αποτελεσματικότητα της μείωσης εξαρτάται από τον βαθμό στον οποίο η φορολογική ελάφρυνση μετακυλίεται στον τελικό καταναλωτή. Σε αγορές με ατελή ανταγωνισμό, υψηλή συγκέντρωση ή χαμηλό βαθμό διαφάνειας τιμών, υπάρχει υψηλός κίνδυνος το όφελος να απορροφηθεί εν μέρει ή και εξ ολοκλήρου από τις επιχειρήσεις, με σκοπό την ενίσχυση του περιθωρίου κέρδους τους.

Η περίπτωση της μείωσης ΦΠΑ στη Γαλλία το 2009 στον τομέα της εστίασης (από 19.6% σε 5.5%) αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα: παρά τις κυβερνητικές προσδοκίες για σημαντική αποκλιμάκωση τιμών και αύξηση απασχόλησης, η ανάλυση των δεδομένων έδειξε ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό της μείωσης μετακυλίστηκε στους καταναλωτές. Η πλειονότητα καρπώθηκε από τους παρόχους υπηρεσιών ως αύξηση κερδών ή ως εσωτερική αναδιάρθρωση.

Ελλείψει ενός αξιόπιστου και διαφανούς μηχανισμού παρακολούθησης τιμών –όπως ένα Εθνικό Παρατηρητήριο Τιμολόγησης ή ένα Μητρώο Τιμών Καταναλωτή με καθολική υποχρέωση δήλωσης από επιχειρήσεις λιανικής– η εφαρμογή της πολιτικής αυτής ενέχει σοβαρούς κινδύνους στρέβλωσης. Η δημιουργία ενός τέτοιου εργαλείου απαιτεί σημαντικούς πόρους, θεσμική αξιοπιστία και ψηφιακή ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού, στοιχεία που σε πολλές περιπτώσεις απουσιάζουν.

Επιπλέον, η μείωση των κρατικών εσόδων από έναν βασικό έμμεσο φόρο δημιουργεί αναγκαιότητα εξεύρεσης αντισταθμιστικών μέτρων, είτε μέσω αύξησης άλλων φόρων είτε μέσω εξορθολογισμού δαπανών. Ο δημοσιονομικός αντίκτυπος μπορεί να είναι σημαντικός, καθώς οι έμμεσοι φόροι συνεισφέρουν συχνά πάνω από το 40% των συνολικών φορολογικών εσόδων σε χώρες με υψηλή κατανάλωση και χαμηλή φορολογική συμμόρφωση στα άμεσα έσοδα.