Ο σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών (ΣΕΒ) δημοσίευσε πρόσφατα (3/7) μία μελέτη σχετικά με τις ελλείψεις σε παιδεία και δεξιότητες ως εμπόδιο για τον παραγωγικό μετασχηματισμό και τη σύγχρονη ανταγωνιστική παραγωγή.

Η μελέτη έδειξε ότι το 35.6% των επιχειρήσεων του παραγωγικού τομέα της οικονομίας αντιμετωπίζει δυσκολίες στην κάλυψη κενών θέσεων εργασίας. Επισημαίνει ότι το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα παράγει υπεράριθμους πτυχιούχους σε αντικείμενα που δε συνδέονται με τις προϋποθέσεις για τον αναγκαίο παραγωγικό μετασχηματισμό της χώρας.

Αυτό προκαλεί σύμφωνα με τη μελέτη την αναντιστοιχία μεταξύ των γνώσεων και δεξιοτήτων που απαιτούνται για την κάλυψη των θέσεων εργασίας και αυτών που διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό που αποφοιτά από το εκπαιδευτικό σύστημα. Παράλληλα, η έρευνα δείχνει ότι οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν ελλείψεις γνώσεων και δεξιοτήτων και στο ανθρώπινο δυναμικό που ήδη απασχολούν και μάλιστα, σε υψηλότερο ποσοστό.

Πράγματι, τα παραπάνω στοιχεία (βλ. σχετικό πίνακα), δείχνουν ότι σε ένα περιβάλλον ταχείας απαξίωσης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού είναι ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος των προγραμμάτων εκ νέου κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού (reskilling) και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του (upskilling), όπως αναφέρει πολύ ορθά η μελέτη.

Συνεπώς, τα συστήματα και οι δομές διοίκησης και ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού των επιχειρήσεων είναι απαραίτητο να αναβαθμιστούν ώστε να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα, μέσω της διεύρυνσης της χρήσης μεθόδων εσωτερικής επιχειρησιακής κατάρτισης, πέρα από τις συνήθεις καταρτίσεις τύπου σεμιναρίων όπως είναι η εναλλαγή καθηκόντων (job rotation), οργάνωση σε ομάδες έργου (project), κύκλοι ποιότητας (learning circles).

Η πραγματικότητα της αγοράς εργασίας

Αρχικά, ο μισθός αποτελεί ένα από τα κυριότερα σημεία συζήτησης, αφού τα επίπεδα των 600 έως 1,000 ευρώ στην πλειοψηφία των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης, ακόμα και των διευθυντικών στελεχών, λειτουργούν ως αντικίνητρο εργασίας για πολλούς. Όταν μάλιστα τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ για το πρώτο 6μηνο του έτους καταγράφουν 567,931 θέσεις μερικής απασχόλησης και 165,368 θέσεις εκ περιτροπής εργασίας σε σύνολο 1,419,602 προσλήψεων, τότε η κατάσταση μισθοδοσίας στη χώρα είναι ακόμα πιο τραγική, παρά τη στατιστική μείωση του δείκτη ανεργίας.

Ακόμα, η έλλειψη δεξιοτήτων ορθής επικοινωνίας, κατανόησης εννοιών, και κυρίως η έλλειψη βαθιάς γνώσης των εργασιακών συνθηκών από πολλά στελέχη HR, σε συνδυασμό με τις χαμηλές έως ανύπαρκτες ακαδημαϊκές σπουδές πολλών που δραστηριοποιούνται σε αυτή τη θέση, καταλήγουν σε αγγελίες εργασίας οι οποίες έχουν ασάφειες, σημαντικές ελλείψεις προσδιορισμού του τελικού ρόλου του δυνητικού εργαζόμενου, των συνθηκών απασχόλησης, το ύψος του μισθού (τουλάχιστον ως ένα εύρος, ανάλογα με τα προσόντα του τελικού επιλεγέντα), ακόμα και το περιβάλλον εργασίας, ή η παροχή βοήθειας και συμβουλών για τον τόπο διαμονής του εργαζόμενου που θα αναγκαστεί να μετακομίσει προκειμένου να εργαστεί.

Θα ήθελα να επισημάνω, ότι όταν αναφερόμαστε σε στελέχη HR, δηλαδή στελέχη διοίκησης ανθρώπινων πόρων, δεν πρέπει να σκεφτόμαστε αμέσως τις πολύ μεγάλες εταιρίες, και διεθνείς ομίλους. Εκεί συνήθως τηρούνται κάποιες βασικές αρχές. Αντίθετα, ευθύνες HR έχει κάθε επιχείρηση με τουλάχιστον έναν εργαζόμενο. Δεδομένου του όγκου επιχειρήσεων, μονάχα ένα 10%-15% εξ αυτών διαθέτουν ικανά στελέχη με ακαδημαϊκό ή/και ισχυρό εμπειρικό υπόβαθρο για να αναλάβουν αυτές τις διαδικασίες με αξιοκρατία, σοβαρότητα, και διαφάνεια.

Δυστυχώς, άτομα με άσχετες σπουδές, άτομα με έλλειψη σοβαρότητας κατά τη διοίκηση ανθρώπων, βρίσκονται με τον έναν ή άλλον τρόπο σε θέσεις ευθύνης προσέλκυσης εργαζομένων, σε θέσεις εκπαίδευσης προσωπικού, και διαχείρισης της καθημερινότητάς τους, από νομικά έως προσωπικά ζητήματα. Αυτά, είναι πολύ σοβαρά θέματα, και δεν επιλύονται ούτε από άτομα που αδιαφορούσαν κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, ούτε από εκείνα που πηγαίνουν στην εργασία τους σκεπτόμενοι πότε τελειώνει το ωράριο οι που θα πάνε διακοπές.

Ακολούθως, ως προς την προσέλκυση εργαζομένων, στο ίντερνετ μπορούμε να εντοπίσουμε χιλιάδες αγγελίες εργασίας οι οποίες δυστυχώς κατά πλειοψηφία των επιχειρήσεων διατηρούν την πρακτική της ασάφειας. Οι ίδιες οι επιχειρήσεις πολλές φορές δε γνωρίζουν ποιες δεξιότητες χρειάζονται, ποια άτομα μπορούν να τις κατέχουν, ποια πτυχία και πιστοποιήσεις είναι απαραίτητες, και πώς θα ενεργοποιήσουν τον εργαζόμενό τους ώστε να αποδίδει ευχάριστα και δίχως εργασιακές συγκρούσεις. Και βέβαια, οι επιχειρήσεις πρέπει να ανταμείβουν δίκαια και ορθολογικά τους εργαζόμενους που ικανοποιούν τις απαιτήσεις τους.

Αν και υπάρχουν άτομα τα οποία δυστυχώς μετά τη λήψη ενός πτυχίου πιστεύουν ότι οποιαδήποτε πρόσθετη εκπαίδευση δεν έχει να προσφέρει κάτι και ότι είναι περιττή, η εξαργύρωση της εκπαίδευσης δε μπορεί να έρθει απλά περιμένοντας, γιατί σε βάθος χρόνου η εκπαίδευση εξασθενεί και αποδυναμώνεται καθώς οι δεξιότητες εμπλουτίζονται συνεχώς με νέα δεδομένα. Συνεπώς, η δια βίου μάθηση αφορά όλους τους εργαζόμενους και μη εργαζόμενους, ενώ ταυτόχρονα σε αυτό θα βοηθούσε ένα περιβάλλον εργασίας που να επιβραβεύει το ενδιαφέρον του εργαζόμενου.

Τέλος, για μία ακόμα φορά διαβάζουμε μία μελέτη που στρέφεται εναντίον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, με την έννοια της έλλειψης στρατηγικής πίσω από την παραγωγή πτυχιούχων. Το λάθος εδώ είναι ότι τα πανεπιστήμια δεν παράγουν πτυχιούχους, πόσο μάλλον υπεράριθμους πτυχιούχους, αλλά αντίθετα επιστήμονες με ενδιαφέρον για έναν τομέα στον οποίο λαμβάνουν εξειδίκευση, και άτομα με αρχές κοινωνικής συμπεριφοράς.

Είναι δυνατόν να λέει κάποιος υπεράριθμο έναν πτυχιούχο; Είναι δυνατόν να πιστεύει κανείς ότι ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο έχει καλύτερες σπουδές, έτσι γενικά και αόριστα; Είναι δυνατόν να δίνεται συνεχώς η εντύπωση ότι στην Ελλάδα τα πανεπιστήμια δεν έχουν την πνευματική επάρκεια για σοβαρές σπουδές; Η ισοπεδωτική λογική πίσω από την απαξίωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα έπρεπε να έχει τερματιστεί, ειδικά στα χρόνια της οικονομικής κρίσης. Δε σπουδάζει κάποιος για να βγει -μονάχα- εργαζόμενος, αλλά για να γίνει ένας σκεπτόμενος και χρήσιμος πολίτης, και ταυτόχρονα να εμπλουτίσει με επιστημονικές πληροφορίες το ενδιαφέρον του σε έναν τομέα.

Το ίδιο ισχύει και περί της διασποράς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε επίπεδο πόλεων, η οποία αποτελεί τη μοναδική λύση στη γενικευμένη μόρφωση. Πρέπει να δίνονται ευκαιρίες πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και στους οικονομικά αδύναμους. Δεν έχουν όλοι τα ίδια κεφάλαια για να επενδύσουν στις σπουδές τους.